153 lata temu, 27 lutego 1866 roku w Chojnowie, urodził się Stanisław Kostka Anastazy Chełchowski, syn Teodora i Julianny z Obrębskich (akt nr 39 Parafii Czernice Borowe)
Stanisław Chełstowski (1866-1907) był światłym ziemianinem i działaczem społecznym, oświatowym, gospodarczym i politycznym; ponadto publicystą i badaczem (przyrodnikiem i etnografem). Po ojcu, Teodorze Chełchowskim herbu Lubicz i matce Julii z Obrębskich, odziedziczył majątki Chojnowo i Miłoszewiec Kmiecy. Otrzymał staranne wykształcenie – po szkole A. L. Pigłowskiego w Mławie, ukończył w Warszawie IV gimnazjum (1883) oraz Wydział Fizyko-Przyrodniczy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1887, ze złotym medalem). Już w wieku czternastu lat rozpoczął współpracę z redakcją Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego, opracowując kilka haseł. Później badał stosunki etnograficzne Mazowsza, szczególnie Kurpiów, publikując często wyniki swoich prac w periodykach. Najważniejszą pracą etnograficzną Chełchowskiego są Powieści i opowiadania ludowe z okolic Przasnysza, zebrane w osobnym wydawnictwie biblioteki Wisły, jako tomy III i VI (1889-1890). Zawierają one 86 bajek spisanych w gwarze, z zachowaniem odrębności poszczególnych bajarzy i są one wysoko cenione także przez współczesnych badaczy folkloru polskiego. Chełchowski był też autorem paru broszur i licznych artykułów popularyzujących wiedzę rolniczą, a także z dziedziny botaniki i mykologii (odkrył kilka gatunków grzybów, był autorem pierwszego w Polsce atlasu grzybów oraz bibliografii i prac florystycznych i mykologicznych). Po śmierci ojca w 1891 r. objął prowadzenie majątku (ok. 430 ha). Nadal jednak był aktywny. Od 1900 r. kierował pracami sekcji rolnej przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, był działaczem Macierzy Szkolnej, członkiem Rady Naukowej SGGW, krzewicielem wiedzy rolniczej wśród ziemian i włościan (przez pokazy hodowlane, wystawy, konkursy). W Miłoszewcu założył jedną z pierwszych w kraju rolniczą stację doświadczalną (1899). Był niezwykłym społecznikiem – organizował Towarzystwo Rolnicze Płockie (w latach 1901-1905 był pierwszym prezesem), Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Ciechanowie (1904), Centralne Towarzystwo Rolnicze w Królestwie Polskim (1907, pierwszy prezes). Z czasów studiów uniwersyteckich datuje się znajomość Stanisława Chełchowskiego z Romanem Dmowskim, który spędzał wakacje w Chojnowie. W późniejszym czasie właściciel Chojnowa stał się aktywnym działaczem Ligi Narodowej oraz Narodowej Demokracji, współpracownikiem „Głosu”. Był też posłem z guberni płockiej do I Dumy Rosyjskiej w Petersburgu. Zmarł nagle, mając 41 lat, w drodze do Płocka, jadąc na zebranie Towarzystwa Rolniczego
Jednym z jego wielkich przedsięwzięć gospodarczych o charakterze także naukowo-badawczym było założenie w 1899r. rolniczej stacji doświadczalnej w Chojnowie. Była ona jedną z pierwszych stacji w zaborze rosyjskim, po słynnej stacji w Sobieszynie. Należy podkreślić, iż wobec braku szkół rolniczych w Królestwie Polskim, stacje te pełniły ważną rolę naukową. Placówka chojnowska była wspólną inicjatywą grupy 36 ziemian, wchodzących w skład spółki plantatorów „Płocka Produkcja Nasion”. Mieli oni zajmować się wysiewem i uprawą w swoich gospodarstwach, hodowanych na polach Stacji, szlachetnych odmian zbóż. Reprezentowali sześć powiatów: mławski, płocki, płoński, przasnyski i pułtuski. Obok Chełchowskiego w skład Zarządu wchodzili: Michał Bojanowski z Klic i Zygmunt Choromański z Gostkowa.
Stacja ta była główną tego typu instytucją w guberni płockiej, dostarczającą kwalifikowanych nasion roślin uprawnych.
Celem stacji było wypracowanie takich metod upraw i wyhodowanie takich odmian zbóż, które dawałyby jak największe plony. Infrastruktura tego przedsięwzięcia obejmowała około 20 ha ziemi, dzierżawionej od Chełchowskiego w jego dobrach Miłoszewiec Kmiecy, położonych ok. 2,5 km od Chojnowa razem z robocizną konną i ludzką, pola do doświadczeń zbiorowych w majątkach stowarzyszonych członków, pracownię chemiczną do analizy gleb, nawozów sztucznych i paszy, pracownię polaryzacyjną do selekcji buraków cukrowych, pracownię oceny nasion i stację meteorologiczną. Kancelaria oraz pracownie: botaniczna i chemiczna oraz całe zaplecze mieściły się w budynkach dworskich. Pracownikiem etatowym był kierownik stacji i dozorca. Przyjmowano także młodych ludzi na praktykę, najczęściej studentów. Placówką tą kierowali wybitni fachowcy. Przez pierwsze 3 lata był nim dr Kazimierz Rogóyski (1870-1940), absolwent Wydziału Chemicznego Uniwersytetu w Dorpacie i Rolniczego na Uniwersytecie w Lipsku.
wiecej informacji o -> Kazimierz Rogoyski
Od 1902 Stacją kierował dr Ignacy Kosiński (1874-1940), chemik, technolog, absolwent studiów rolniczych w Jenie i Lipsku (Niemcy).
wiecej informacji o -> Ignacy Kosiński
Jednym z pracowników Stacji był Witold Białosuknia, później znany biolog. W 1906 r. na łamach „Roczników Nauk Rolniczych” zamieścił wyniki swoich badań, przeprowadzonych pod kierunkiem dr. Kosińskiego w Chojnowie. (dotyczyły one fizjologii 20 odmian jęczmienia i 14 owsa, tam właśnie wyhodowanych). Najlepsze odmiany były potem typowane do upowszechniania przez Płocką Stację Produkcji Nasion, której dostarczano materiał macierzysty. Uprawy te były przez stację kontrolowane a wyprodukowane nasiona podlegały ocenie. W 1904 r. Stacja została przeniesiona do Chruszczewa k. Ciechanowa, majątku dzierżawionego od hr. A. Krasińskiego, gdzie kontynuowała swoje badania, prowadząc także rolniczą działalność oświatową
O Stacji w Miłoszewcu – Czytelnia dla wszystkich Nr 31 z 1904 roku
Wśród dostępnych publikacji Stanisława Chełchowskiego:
Materiały do etnografji ludu okolic Przasnysza
Powieści i opowiadania ludowe z okolic Przasnysza
Notatka o Stanisławie Chełstowskim na podstawie Ciechanowskie Zeszyty Literackie w Nr 18 z 2016 roku, zdjęcie z wikipedia a wspomnienie za tygodnikiem Wszechświat z 31 marca 1907 roku. Zdjęcie stacji w Chruszczewie z Dr Ignacy Kosiński Z X-letniej działalności naukowo-doświadczalnej C.T.R. Warszawa 1917.Zdjęcie wyróżniające Mariusz M. Mysiakowski Oda do Stanisława Chełstowskiego
Dodaj komentarz