W Polsce od 1454 roku powołanie pospolitego ruszenia wymagało zgody sejmików ziemskich, a od 1493 roku sejmu walnego. W Koronie pospolite ruszenie podlegało rozkazom króla, w Wielkim Księstwie Litewskim hetmana.
Do pospolitego ruszenia powoływana była cała szlachta i ci z mieszczan krakowskich, wileńskich i lwowskich, którzy posiadali dobra ziemskie, także wójtowie i sołtysi z dóbr świeckich i duchownych.
W Rzeczypospolitej Obojga Narodów w czasie wolnej elekcji szlachta zbierała się w trybie pospolitego ruszenia dla wyboru władcy.
Niektóre jednostki administracyjne Rzeczypospolitej (np. województwo podlaskie i ziemia łukowska), miały zagwarantowane prawem odbywanie pospolitego ruszenia wyprawą łanową.
W Polsce siedemnastowiecznej pospolite ruszenie szlacheckie całego kraju było traktowane raczej jako ostateczny środek obrony Rzeczypospolitej, niż jako aktywna siła militarna; zwoływano je tylko kilkakrotnie, w roku 1621, 1649, 1651, w latach 1655–1657 (wzięło udział m.in. w Bitwie pod Warszawą (1656), wreszcie – po raz ostatni – w roku 1672.
Częściej powoływano pospolite ruszenie z jakiegoś regionu – najczęściej z województw południowo-wschodnich dla ich obrony przed Tatarami.
2 września 1621
Zakończona klęską interwencja hetmana wielkiego koronnego, Stanisława Żółkiewskiego w Mołdawii stała się bezpośrednią przyczyną wojny pomiędzy Rzeczypospolitą a Imperium Osmańskim. Bitwa pod Cecorą w 1620 r., w której poległ hetman Żółkiewski wstrząsnęła Rzeczpospolitą i spowodowała uchwalenie większych podatków na wojsko. Zostały one przeznaczone na nowe zaciągi i przygotowania do rozpoczynającej się wojny. Postanowiono zwołać pospolite ruszenie oraz zmobilizować jak największą ilość Kozaków. Już w połowie 1621 r. na pogranicze polsko-tureckie przybyły pierwsze oddziały koronne, a w lipcu nadciągnął hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz. Polscy dowódcy wybrali Chocim jako miejsce koncentracji wojska Rzeczypospolitej. W sierpniu pod murami twierdzy znalazło się blisko 30 tys. żołnierzy, a dołączyć do nich miało ok. 20 tysięcy Kozaków pod wodzą Piotra Konaszewicza Sahajdacznego. Sułtan Osman II na czele stutysięcznej armii stanął 2 września pod Chocimiem i przystąpił do oblężenia twierdzy. Od pierwszych dni wojska tureckie rozpoczęły regularne oblężenie, przeprowadzając co kilka dni szturmy. Aby przeciwdziałać pracom oblężniczym, dowódcy połączonych wojsk koronnych i kozackich decydowali się na nocne ataki na umocnienia tureckie. Sytuacja wojsk Rzeczypospolitej uległa znacznemu pogorszeniu, gdy zachorował jej wódz naczelny, Jan Karol Chodkiewicz. Hetman litewski cieszył się rzadko spotykaną reputacją wśród swoich podkomendnych i jego choroba wywołała wielkie zaniepokojenie. Gdy 24 września zmarł, fakt ten przez kilka tygodni ukrywano. O wyniku walk decydowało lepsze wyszkolenie piechoty i artylerii Polaków. Nie mogąc zdobyć obozu, sułtan zdecydował się na walkę na wyczerpanie i postanowił przeciąć komunikację wojsk polskich z zapleczem. Kluczowym czynnikami były się czas i pogoda, szybko zbliżająca się jesień oznaczała pogorszenie pogody, a to mogło utrudnić wojskom osmańskim prowadzenie prac oblężniczych. Turcy, blokując linie komunikacyjne, liczyli na zagłodzenie armii Rzeczypospolitej. Wyczerpane długimi działaniami wojennymi obie strony zdecydowały się na podjęcie rozmów pokojowych. Po kilkudniowych rokowaniach Polska uznała zwierzchność turecką nad Mołdawią, a sułtan obiecał powstrzymać napady Tatarów na Rzeczypospolitą, która w zamian zobowiązała się do ukrócenia wypraw kozackich na ziemie Imperium Osmańskiego. Trwające ponad miesiąc intensywne walki pochłonęły blisko 8 tysięcy żołnierzy polskich oraz 7 tysięcy wspierających ich kozaków. Turcy stracili ponad 25 tys. żołnierzy.
24 września 1621
Śmierć Jana Karola Chodkiewicza.
W trakcie oblężenia Chocimia przez wojska tureckie zmarł w wieku 61 lat, sprawujący dowództwo nad armią Rzeczypospolitej, hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz. Najwybitniejszy wódz wojsk litewskich przełomu XVI i XVII w. Pogromca Szwadów spod Kircholmu, Białego Kamienia i Kokenhausen.
9 października 1621
Pod Chocimiem zawarto traktat pokojowy. Zakończył on, toczące się od ponad miesiąca, zmagania wojenne pomiędzy wojskami polsko-kozackimi dowodzonymi przez hetmana Jana Karola Chodkiewicza (zmarł w trakcie działań) i Piotra Konaszewicza Sahajdacznego z armią turecko-tatarską pod wodzą sułtana Osmana II.
Pospolite ruszenie ziemi ciechanowskiej spisano w czwartek po Świętym Łukaszu Ewangeliście (czyli coś koło 20 października) 1621r. w polu pod Sokalem.
W książce „Powrót do korzeni-Rodowody Chodkowskich” autor, p.Adam A. Pszczółkowski zamieszcza Pospolite ruszenie szlachty parafii sielskiej, podoskiej i Węgrzynowskiej, idącej na odsiecz twierdzy w Chocimiu w 1621 r.
Wśród 170 nazwisk znajdujemy dwóch Krzyżewskich (parafia węgrzynowska):
Jan Krzyżewski, syn Macieja de Kobylino Nadrzeczne
Piotr Krzyżewski, syn Macieja de Kobylino-Kościesze
Źródło informacji: wikipedia, Muzeum Wojska Polskiego, Adam A. Pszczółkowski (książka)
Obrazek wyróżniający Józef Brandt – Bitwa pod Chocimiem
Dodaj komentarz