Za 12-13 numerem (styczeń – czerwiec 2016) ciechanowskiego pisma historycznego Reduta przytaczamy dwa artykuły dotyczące obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski w 1966:
Mariusz Celmer – Milenium w diecezji płockiej
Leszek Zygner – Powiatowe Milenium
Milenium w diecezji płockiej.
W 2016 roku przypada pięćdziesiąta rocznica obchodów Milenium Chrztu Polski. Uroczystości milenijne w roku 1966 zorganizowano również na terenie diecezji płockiej, odbywały się one w poszczególnych parafiach, dekanatach oraz w stolicy diecezji, Płocku.
Do wydarzeń związanych z upamiętnieniem tysięcznej rocznicy chrztu Kościół katolicki w Polsce przygotowywał się co najmniej od września 1946 roku, kiedy to zaczęło ukazywać się czasopismo Nasza Przeszłość – jego głównym celem było przygotowanie katolików do ważnych rocznic historycznych. W maju 1956, czyli w okresie internowania w Komańczy, prymas Stefan Wyszyński ułożył treść Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego, złożonych 26 sierpnia tegoż roku przez pielgrzymów w Częstochowie. Treść Ślubów Jasnogórskich stanowiła podstawę programu Wielkiej Nowenny, która między innymi miała uformować duchowo Polaków przed zbliżającym się jubileuszem chrztu Mieszka I. Nowenna przypadała na lata 1957-1965.
Formalne przygotowania do uroczystości milenijnych w diecezji płockiej Kościół katolicki rozpoczął 25 marca 1966 roku. Tego dnia biskup Bogdan Sikorski, ordynariusz diecezji płockiej, wydał dekret, w którym określił program i założenia obchodów Milenium Chrztu Polski na terenie diecezji. Dokument ten przewidywał, że ogólnopolskie uroczystości milenijne w diecezji płockiej – z udziałem Episkopatu Polski z prymasem Stefanem Wyszyńskim na czele – odbędą się w Płocku w dniu 13 listopada 1966, natomiast obchody ogólnodiecezjalne wyznaczono na dzień 14 sierpnia tegoż roku. Obydwie wymienione uroczystości zaplanowano przeprowadzić w płockiej bazylice katedralnej. Oprócz nich zostały także ustalone terminy uroczystości milenijnych rejonowych (międzydekanalnych) w dziewięciu innych miejscowościach diecezji płockiej w czasie od 13 czerwca do 11 grudnia 1966 roku. Biskup Sikorski ogłosił również dzień milenijnych modłów stanu zakonnego diecezji płockiej, wyznaczając go na 26 sierpnia.
Przygotowania Kościoła katolickiego diecezji płockiej do obchodów milenijnych były przedmiotem obserwacji i zainteresowania ze strony organów komunistycznego aparatu bezpieczeństwa. 11 sierpnia 1966 roku wicedyrektor Departamentu IV MSW, płk Zenon Goroński sporządził dokument, w którym informował o mających się odbyć w dniach 14 i 26 sierpnia uroczystościach milenijnych w diecezji płockiej. Z ogólnodiecezjalnej ceremonii z 14 sierpnia Służba Bezpieczeństwa Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Warszawie sporządziła meldunki, w których dokładnie informowano o jej przebiegu. W dokumentach tych wszystko skrupulatnie odnotowano – świętowanie rozpoczęło się o godz. 11:00 Mszą Świętą odprawioną przez biskupa Bogdana Sikorskiego, który wygłosił też homilię. W swoim kazaniu biskup zwrócił szczególną uwagę na historię katedry i diecezji płockiej, podkreślając kult Matki Boskiej Mazowieckiej oraz scharakteryzował znaczenie miasta Płocka, jako ważnego ośrodka religijno-politycznego w pierwszym okresie istnienia państwa polskiego. Przypomniał postaci arcybiskupa Nowowiejskiego i biskupa Wetmańskiego, zamordowanych przez hitlerowców w czasie II wojny światowej. Po zakończeniu Mszy Świętej odbyło się złożenie ślubowania dzieci i młodzieży, a także ojców i matek kleryków oraz kapłanów.
19 sierpnia opracowany został Plan Operacyjnego zabezpieczenia milenijnej diecezjalnej uroczystości zakonnej w dniu 26.08.1966 roku w Płocku – określono w nim następujące zadania Służby Bezpieczeństwa: Poprzez t.w. [tajnych współpracowników], kandydatów na t.w. i k.o. [kontakty obywatelskie] ustalić: ewentualne zmiany w programie uroczystości; zamierzenia odnośnie wykorzystania w imprezie świeckiego aktywu przykościelnego, młodzieży z kół: bieli i ministrantów; formę i zakres zaangażowania alumnów WSD i uczniów z NSD; na ile i w jakiej formie rozpropagowano tę uroczystość w parafiach diecezji, szczególnie obsługiwanych przez księży zakonnych; miejsce zakwaterowania delegacji zakonnych przybyłych do Płocka w dniu 26.08.66 roku; spowodować ograniczenie zwolnień z pracy w dniu 26.08.br. zakonnic zatrudnionych w Państwowych Ośrodkach dla dzieci trudnych w Goślicach pow. Płock i Smogorzewo pow. Gostynin.
Do realizacji powyższych działań wyznaczono następujących tajnych współpracowników SB: „Lex”, „Kowalski Stanisław” i „Mieczysław” spośród księży zakonnych będących na kontakcie Wydziału IV SB KW MO w Warszawie, TW „Kazik” będący na kontakcie Referatu SB w Przasnyszu oraz „Józef I” i „Witold” spośród księży, a także „Bogusław”, „Mieczysław” i „Krzysztof” spośród osób świeckich będących na kontakcie Referatu SB w Płocku.
W październiku 1966 roku Komenda Wojewódzka MO w Warszawie utworzyła Sztab, którego głównym zadaniem było koordynowanie działań SB i MO wymierzonych przeciwko Kościołowi płockiemu. Podległe jej struktury bezpieki i milicji otrzymały zadania pełnej inwigilacji społeczeństwa w związku z uroczystościami milenijnymi w diecezji płockiej. Działaniom tym nadano kryptonim „Narcyz-26”. 8 listopada 1966 został opracowany Plan działań SB i MO województwa warszawskiego w związku z centralnymi uroczystościami milenijnymi w Płocku w dniach 12-13 listopada 1966 roku. Na terenie miasta Płocka stałej obserwacji SB poddała 108 osób. Ponadto stosowano kontrolę korespondencji oraz instalowano podsłuchy telefoniczne – zarówno osobom duchownym, jak i świeckim.
12 listopada 1966 roku około godziny 16:30 funkcjonariusze posterunku MO w Łącku zatrzymali i dokonali kontroli samochodu, którym na uroczystości milenijne do Płocka jechał prymas Stefan Wyszyński. To było preludium do tego, co działo się w samym Płocku. Aby przeciwdziałać i utrudnić Kościołowi przeprowadzenie uroczystości milenijnych, władze komunistyczne przedsięwzięły szereg różnych, konkurencyjnych imprez. I tak w dniu 12 listopada Zarząd Główny i Wojewódzki Związku Młodzieży Socjalistycznej zorganizował przeglądy zespołów artystycznych, rozrywkowych i instrumentalnych oraz seanse z atrakcyjnymi filmami w płockich kinach, domach kultury i klubach zakładów pracy. Z kolei 13 listopada odbyły się w Płocku między innymi mecze piłki nożnej Wisła Płock – Hutnik Warszawa i Gwardia Warszawa – Góral Wałbrzych, spotkania z pisarzami i dziennikarzami oraz koncerty galowe zespołów estradowych i solistów ZMS.
Komunistyczny aparat bezpieczeństwa, oceniając całość kościelnych uroczystości milenijnych w Płocku w dniach 12 i 13 listopada 1966 roku, stwierdził że przygotowania do nich w okresie bezpośrednio je poprzedzającym mieściły się w ramach obowiązujących przepisów i miały w zasadzie charakter religijny. Bezpieka negatywnie oceniła próbę zamontowania obrazu Matki Boskiej przygotowanego z tarcz szkolnych zebranych przez katechetów wśród płockich dzieci. Obraz stanowiący symbol więzi młodzieży z Kościołem zamierzano wywiesić w katedrze. Wskutek interwencji przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Płocku, który uzyskał informacje od Służby Bezpieczeństwa, władze diecezjalne zostały zmuszone do przerwania prac przy obrazie, ostatecznie ulokowanym w kapitularzu katedry, w miejscu niedostępnym dla wiernych. Kolejnym wydarzeniem krytycznie ocenionym przez władze komunistyczne były misje prowadzone w katedrze płockiej w dniach od 1 do 11 listopada. Poprzedzały one bezpośrednio uroczystości milenijne, w trakcie których misjonarze z zakonu jezuitów w swoich wystąpieniach mieli akcentować treści polityczne. W efekcie rozmowy jaką z proboszczem parafii katedralnej odbył przewodniczący MRN w Płocku, misjonarze zrezygnowali z ich manifestowania. Innym działaniem Kościoła katolickiego w czasie przygotowań do Milenium, które według bezpieki uchodziło za niedopuszczalne, był apel księży do młodzieży w Płocku, aby wzięła udział w uroczystościach religijnych. Fakt ten uznano za próbę odciągnięcia młodzieży od uczestnictwa w imprezach organizowanych przez władze oświatowe. Za tzw. ostrzejsze akcenty aluzyjne uznano wystąpienie prymasa Stefana Wyszyńskiego z 13 listopada, w trakcie którego mówił o przymusowej ateizacji jako szczególnie niebezpiecznej formie nacisku, kolidującej z międzynarodowym porządkiem prawnym.
Uroczystości milenijne obchodzone w diecezji płockiej w dniach 12 i 13 listopada 1966 roku bez wątpienia należą do jednych z najważniejszych wydarzeń w jej dziejach podczas rządów komunistycznych w Polsce. Analogicznie, jak w przypadku kościelnych uroczystości milenijnych odbywających się na terenie innych diecezji, także i na obszarze diecezji płockiej władze komunistyczne prowadziły liczne akcje, zarówno tajne jak i jawne, które miały na celu storpedowanie świętowania jubileuszu chrztu Polski. Starano się zmarginalizować obchody kościelne i odciągnąć wiernych od uczestnictwa w nich. Pomimo wielu przywołanych w tym artykule przeciwdziałań – ze strony bezpieki, milicji oraz innych peerelowskich instytucji – i w ogólnodiecezjalnych, i w ogólnopolskich uroczystościach w Płocku wzięły udział rzesze wiernych.
Mariusz Celmer
Powiatowe Milenium
W dziejach diecezji płockiej – podobnie jak w innych polskich diecezjach – rok 1966 upłynął pod znakiem uroczystości milenijnych. Zgodnie z wydanymi w dniach 24-25 marca 1966 roku dekretami biskupa Bogdana Sikorskiego uroczystości Milenium Chrztu Polski miały być obchodzone w diecezji płockiej w kilku częściach. Gdy chodzi o obchody w skali całej diecezji, to pierwszym etapem były uroczystości milenijne z 14 sierpnia 1966, zorganizowane w katedrze płockiej, z racji odpustu ku czci NMP Mazowieckiej. Drugą ich odsłoną był milenijny dzień modlitw stanu zakonnego, który odbył się w katedrze w dniu 26 sierpnia, w uroczystość Matki Boskiej Częstochowskiej. Najważniejszym wydarzeniem były jednak uroczystości w ramach ogólnopolskich obchodów Na szlaku Tysiąclecia, świętowane w katedrze płockiej w dniach 12-13 listopada 1966 roku, na które przybyło blisko 50 biskupów, a wśród nich prymas Stefan Wyszyński oraz arcybiskup krakowski Karol Wojtyła. Dodajmy, że uroczystości te objęte były zabezpieczeniem operacyjnym Służby Bezpieczeństwa w ramach sprawy o kryptonimie „Narcyz-26”. O rozmiarach tej akcji najlepiej świadczą wykorzystane wówczas siły i środki. Z zachowanych materiałów operacyjnych wiemy, że do zabezpieczenia użyto 295 funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa oraz 279 funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, 164 tajnych współpracowników (TW) oraz 543 tzw. kontaktów operacyjnych (KO), w tym również członków tzw. „aktywu kościelnego” oraz osoby duchowne i zakonne. W ramach działań profilaktycznych stałej obserwacji poddano 325 osób, założono 30 podsłuchów telefonicznych oraz ocenzurowano korespondencję 323 osób z terenu Płocka, Płońska, Ciechanowa i Sierpca.
Poza uroczystościami centralnymi w Płocku obchody Milenium Chrztu Polski miały też swój wymiar „powiatowy”, choć oczywiście w odniesieniu do istniejących wówczas kościelnych struktur administracyjnych (dekanalnych), nie zaś państwowych (powiatowych). W dekrecie z 25 marca 1966 roku biskup Bogdan Sikorski zaplanował milenijne uroczystości rejonowe, które miały się odbyć według następującego planu: 13 czerwca – Ratowo (odpust ku czci św. Antoniego) – dla dekanatów: strzegowskiego, mławskiego, raciąskiego; 21 sierpnia – Rostkowo (ku czci św. Stanisława Kostki) – dla dekanatów: przasnyskiego i chorzelskiego; 24 sierpnia – Baranowo (ku czci św. Bartłomieja) – dla dekanatów: przasnyskiego i różańskiego; 8 września – Skępe (odpust w uroczystość Narodzenia NMP) – dla dekanatów: bielskiego, sierpeckiego i Dobrzyń nad Wisłą; 8 września – Żuromin (odpust w uroczystość Narodzenia NMP) – dla dekanatów: żuromińskiego, rypińskiego i Dobrzyń nad Drwęcą; 11 września – Czerwińsk (z okazji uroczystości Narodzenia NMP) – dla dekanatów: wyszogrodzkiego, bodzanowskiego i płońskiego; 18 września – Zakroczym (z okazji uroczystości Podwyższenia Krzyża Świętego) – dla dekanatów: modlińskiego i nasielskiego; 25 września – Pułtusk (odpust ku czci św. Mateusza) – dla dekanatów: pułtuskiego, makowskiego i wyszkowskiego; 11 grudnia – Przasnysz w kościele ojców pasjonistów (z okazji uroczystości Niepokalanego Poczęcia NMP) – dla dekanatów: przasnyskiego i ciechanowskiego.
Z różnych względów w przedstawionym terminarzu obchodów rejonowych zaszły drobne zmiany. Uroczystość przewidzianą w Pułtusku z okazji odpustu ku czci św. Mateusza (25 września) przeniesiono na dzień 31 grudnia 1966 roku, aby podkreślić rolę tego ośrodka w życiu religijnym Mazowsza, i tu właśnie zakończyć obchody Roku Milenijnego. Według materiałów SB rzeczywistym motywem przeniesienia tych uroczystości był wyjazd dziekana pułtuskiego, ks. Anastazego Rutkowskiego, na wycieczkę na Węgry w pierwotnym terminie planowanych uroczystości. Chęć dowartościowania Pułtuska, jako dawnego miasta biskupiego, drugiego po Płocku, bardziej jednak przekonuje. Dodatkowym akcentem obchodów milenijnych były tzw. milenia dekanalne oraz parafialne dni milenijne. Przykładem milenium dekanalnego może być uroczystość zorganizowana 4 grudnia w Tłuchowie, z inicjatywy miejscowego proboszcza i zarazem dziekana dobrzyńskiego, ks. Władysława Chrzanowskiego, dla duchowieństwa i wiernych dekanatu Dobrzyń nad Wisłą. Uczestniczyło w niej również kilku księży z Płocka, wśród nich profesorowie tamtejszego seminarium duchownego. Natomiast gdy chodzi o uroczystości parafialne, to zachowały się między innymi materiały operacyjne na temat parafialnego dnia milenijnego w Koziebrodach, dokąd na zaproszenie ks. Józefa Janickiego, w dniu 8 września 1966 roku, przybył biskup pomocniczy Jan Wosiński. Zachowało się dość obszerne sprawozdanie z tej uroczystości z dokładnym stenogramem kazania odpustowego wygłoszonego przez sufragana płockiego. W sprawozdaniu podkreślono, że była to uroczystość maryjno-milenijna, która zgromadziła blisko 2,5 tysiąca wiernych. Swoimi rozmiarami przypominała więc ona obchody rejonowe. Były również i mniejsze zgromadzenia wiernych, jak na przykład dzień milenijny w Goworowie, zorganizowany 14 września przez ks. prałata Stanisława Dulczewskiego.
Zgodnie z dekretem biskupim nad przebiegiem milenijnych uroczystości rejonowych miały czuwać specjalne komitety rejonowe. I tak odpowiedzialnymi za uroczystości w Ratowie byli ks. dziekan Mieczysław Smoliński (Mława), a także ks. dziekan Józef Jankiewicz (Strzegowo) i ks. Roman Słupecki (Radzanów). W Rostkowie komitet tworzyli ks. Piotr Czajewicz (Przasnysz) oraz ks. dziekan Witold Biały (Chorzele) i ks. Sylwester Szerszeniewski (Przasnysz). W Baranowie do komitetu należeli ks. dziekan Kazimierz Maj (Różan), ks. Paweł Orłowski (Baranowo) i ks. Stefan Morko (Drążdżewo). W Skępem w skład komitetu wchodzili ks. dziekan Jan Krawczyński (Sierpc), ks. dziekan Władysław Chrzanowski (Tłuchowo) i gwardian bernardynów, o. Joachim Gąbka (Skępe). W Czerwińsku komitet utworzyli ks. dziekan Edmund Szewczak (Bodzanów), ks. dziekan Henryk Błażejewski (Wyszogród) i ks. Kazimierz Dębski SDB (Czerwińsk), w Zakroczymiu – ks. dziekan Stanisław Mazurczak (Pomiechowo), ks. dziekan Wincenty Walendziak (Nasielsk) i ks. prałat Piotr Skura (Zakroczym), w Pułtusku – ks. dziekan Anastazy Rutkowski (Pułtusk), ks. dziekan Józef Frydryszewski (Wyszków) i ks. prałat Franciszek Gościniak (Maków), w Przasnyszu – ks. dziekan Stanisław Tenderenda (Ciechanów), ks. prałat Wincenty Pyszyński (Sońsk) i przełożony pasjonistów, o. Zdzisław Solak (Przasnysz), natomiast w Żurominie – ks. dziekan Tadeusz Trzciński (Kuczbork), ks. dziekan Wincenty Konarski (Rypin) i ks. kanonik Kazimierz Żbikowski (Żuromin).
Dla działań Służby Bezpieczeństwa istotne znaczenie miał fakt, że w gronie wymienionych kapłanów było co najmniej kilku zarejestrowanych TW oraz kandydatów na TW. Z zachowanych materiałów wynika, że uroczystości rejonowe zabezpieczali między innymi następujący współpracownicy SB: w Ratowie – TW „Jan Plusa”, w Rostkowie – TW „Piotr”, w Skępem – TW „Wiśniewski”, w Pułtusku – kandydat na TW „Marek”, w Czerwińsku – TW „Uczciwy”. Trudno ocenić na ile ich aktywność mogła wpływać paraliżująco na przebieg uroczystości milenijnych, aczkolwiek w jednym wypadku rzeczywiście można dopatrywać się próby podjęcia takich działań. Natomiast w innych wypadkach funkcjonariuszom SB chodziło bardziej o pozyskanie od tych księży przydatnych operacyjnie informacji na temat planowanych uroczystości, ewentualnie sprawozdań z przebiegu tychże, aniżeli wykorzystywania ich do konkretnych działań destrukcyjnych. Stąd w raportach podkreślali oni, że duchowni ci są lojalni wobec PRL i wpływają swoją postawą i działalnością duszpasterską na skierowanie uwagi i uczuć wiernych w kierunku praktyk religijnych przy pełnym przestrzeganiu i poszanowaniu istniejącego porządku prawnego. Z zachowanych doniesień tajnych współpracowników wiemy, że do działań operacyjnych w czasie rejonowych uroczystości milenijnych byli angażowani także inni księża, od lat współpracujący z bezpieką. Przykładem może być TW „Bańka” (proboszcz z dekanatu wyszogrodzkiego), który zabezpieczał uroczystości rejonowe w Czerwińsku, a także centralne uroczystości w Płocku. Był wówczas jednym z czołowych w diecezji księży zrzeszonych w kontrolowanej przez komunistów „Caritas”, a jego współpraca z aparatem bezpieczeństwa sięgała jeszcze lat czterdziestych, kiedy to – jako informator „Popławski” i „Andrzej” – przyczynił się chociażby do wydania w ręce Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (UBP) Żołnierzy Wyklętych z terenu Kurpiowszczyzny.
W ramach zabezpieczenia uroczystości milenijnych w poszczególnych powiatach SB przygotowała specjalny wykaz osób powiązanych z Kościołem, których działalność uznano za szkodliwą lub wręcz wrogą w stosunku do PRL. Były one objęte w tym okresie szczególnym nadzorem. Dotyczyło to również byłych Żołnierzy Wyklętych, opozycjonistów oraz ludzi znanych ze swej krytycznej postawy wobec władz rządowych. „Pod lupę” wzięto też różne kluby i stowarzyszenia, których członkowie byli „powiązani z klerem”. Przykładem może być Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej, w gronie którego za osoby niebezpieczne uznano Tadeusza Grzankowskiego (wiceprezesa), Wiktorię Dębską i Witolda Wyrzykowskiego. Podobnie traktowane były również Towarzystwo Miłośników Ziemi Mławskiej, na czele z jego prezesem Ryszardem Juszkiewiczem, które było zabezpieczane przez TW „Zawieję”, „Helenę” i „Edmunda”, Koło Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budowlanych w Mławie, z jego prezesem Stanisławem Magierą, kontrolowane przez KO „Andrzeja” i „Helenę”, czy Towarzystwo Kulturalne Ziemi Pułtuskiej, zabezpieczane przez TW „Rytel” i „Ołówek”.
Śledząc materiały operacyjne SB oraz oficjalne sprawozdania, publikowane między innymi na łamach Miesięcznika Pasterskiego Płockiego, wiemy, że szczególnie liczne były uroczystości rejonowe w Rostkowie (21 sierpnia), w Skępem (8 września) oraz w Żurominie (8 września). Niewątpliwie należy to wiązać z wyjątkowym charakterem tych miejsc, które od lat były sanktuariami pielgrzymkowymi w diecezji płockiej. Na obchody milenijne do Rostkowa, którym przewodniczyli biskup płocki Bogdan Sikorski oraz przybyły z Rzymu generał pasjonistów o. Teodor Foley, zawitało około 25 tysięcy wiernych! Do Skępego udało się 25 pielgrzymek z diecezji płockiej i włocławskiej, a w czasie Mszy odprawionej przez biskupa Bogdana Sikorskiego rozdano około 12,5 tysiąca komunii świętych. W sanktuarium NMP i św. Antoniego w Żurominie uroczystościom milenijnym przewodniczył biskup pomocniczy Piotr Dudziec. Mimo różnych utrudnień ze strony władz państwowych i SB na uroczystości te dotarły dwie pielgrzymki – z Lutocina oraz z Zielonej Mławskiej. Liczbę wiernych biorących udział w uroczystościach milenijnych w Żurominie szacowano na 3,5 tysiąca. Do dość dużych należy też zaliczyć uroczystości w Zakroczymiu (18 września), którym przewodniczył biskup pomocniczy Jan Wosiński, zgromadziły one około 2,5 tysiąca osób.
Uroczystości rejonowe („powiatowe Milenium”) w diecezji płockiej, które odbyły się w okresie do września 1966 roku (Ratowo, Rostkowo, Baranowo, Skępe, Żuromin, Czerwińsk, Zakroczym), a także uroczystości ogólnodiecezjalne w Płocku (14 i 26 sierpnia) były wyraźnym znakiem dla ówczesnych władz oraz aparatu bezpieczeństwa, że w związku z uroczystościami centralnymi w dniach 12-13 listopada w Płocku, należy dokonać wyjątkowej mobilizacji wszystkich możliwych sił, aby przeciwstawić się religijnemu wymiarowi Milenium Chrztu Polski, które władze państwowe nazywały 1000-leciem Państwa Polskiego. Mimo podjętych przez komunistów starań te dwa pamiętne listopadowe dni były jedną z największych manifestacji przywiązania mieszkańców północnego Mazowsza do Kościoła oraz do tradycji religijnych przodków. Na kolejne tak znaczące wydarzenie w kościelnych dziejach Płocka trzeba było czekać aż do wizyty papieża Jana Pawła II w 1991 roku.
Dla zainteresowanych bliżej omawianą problematyką dodam, że wybór dokumentów aparatu bezpieczeństwa odnoszących się do uroczystości milenijnych w Płocku wydał w 2006 roku Jacek Pawłowicz w książce Płockie milenium. Uroczystości milenijne w diecezji płockiej w tajnych dokumentach Służby Bezpieczeństwa (Toruń 2006). Autor wykorzystał przede wszystkim zachowane mikrofilmy dwóch teczek dokumentów Departamentu IV MSW w Warszawie dotyczące przebiegu uroczystości milenijnych w diecezji płockiej, kryptonim „Narcyz-26” (AIPN BU 01283/433-434). Wydawnictwo to jest o tyle cenne, że zachowane dokumenty (jedynie w mikrofilmach) nie są najlepszej jakości, co bardzo utrudnia ich odczytanie, natomiast we wspomnianej publikacji łatwiej zapoznać się z ich treścią. Oczywiście to nie wszystkie informacje, które zachowały się na temat obchodów milenijnych w diecezji płockiej. Część archiwaliów związanych z omawianym wydarzeniem znalazła się również w jednym z tomów sprawy operacyjnej dotyczącej diecezji płockiej, kryptonim „Credo” (materiały za rok 1966), a także w dokumentach dotyczących płockich biskupów oraz w aktach odnoszących się do działań SB w poszczególnych powiatach.
Leszek Zygner (PWSZ Ciechanów)
Dodaj komentarz